De aansprakelijkheid van de feitelijke bestuurder: risico’s en bescherming.

Het kan voorkomen dat een manager van een onderneming, zoals de CEO, ondanks dat hij of zij niet officieel tot het bestuursorgaan is benoemd, in de praktijk toch de leiding van de onderneming op zich neemt.

Hoewel de mogelijke aansprakelijkheid van deze “feitelijke bestuurder” is verruimd door de wetgeving, kan dit toch in grote mate ondervangen worden.

Een gewaarschuwd feitelijke bestuurder is er twee waard!

DE FEITELIJK BESTUURDER

Het Wetboek van vennootschappen en verenigingen (hierna: “WVV”) definieert niet wat men moet verstaan onder een “feitelijke bestuurder”. Meer nog, het begrip wordt zelfs niet gebruikt.

Het is dan ook de rechtspraak en rechtsleer die tot een omschrijving zijn gekomen, bijvoorbeeld: “een persoon die in alle onafhankelijkheid en soevereiniteit positieve daden van bestuur stelt”.

Het hof van cassatie vermeldt in haar recent arrest dat het essentieel is voor de kwalificatie van feitelijke bestuurder dat deze optreedt onafhankelijk van enig orgaan of gezag, waarbij de feitelijke bestuurder ook de bevoegdheden uitoefent die wettelijk of statutair zijn toegewezen aan het bestuursorgaan.

DE AANSPRAKELIJKHEID VAN DE FEITELIJKE BESTUURDER

Het WVV heeft dit risico op aansprakelijkheid veralgemeend door te stellen dat, naast de benoemde bestuurders, ook “alle andere personen die ten aanzien van de rechtspersoon werkelijke bestuursbevoegdheid hebben of hebben gehad” eveneens aansprakelijk kunnen worden gesteld in het kader van de bestuurdersaansprakelijkheid (art 2:56 WVV).

Zich gedragen als een feitelijke bestuurder kan dus behoorlijk verregaande gevolgen en risico’s met zich meebrengen, terwijl dit in de regel net niet de bedoeling zal zijn vanuit het oogpunt van zowel de feitelijke bestuurder, als de vennootschap.

BESCHERMING DOOR DE MANAGEMENTOVEREENKOMST

Indien een persoon vergaande bevoegdheden krijgt, kan het dus belangrijk zijn te vermijden als feitelijke bestuurder te kwalificeren. Het opstellen en afsluiten van een adequate managementovereenkomst kan een oplossing bieden. Door het aangaan van een managementovereenkomst geeft men aan dat de manager niet in alle onafhankelijkheid en soevereiniteit handelt. Deze voorwaarde om te kwalificeren als feitelijke bestuurder is dan ook niet voldaan.

Het is uiteraard belangrijk dat de manager zich aan de managementovereenkomst houdt en geen taken verricht die de managementovereenkomst te buiten gaan. Het is altijd concreet zeer goed te bekijken welke taken tot het takenpakket behoren en of dit wel kan als niet-bestuurder. Wat betreft de taken en bevoegdheden die buiten de managementovereenkomst worden uitgeoefend, zal men nog altijd als feitelijke bestuurder kunnen kwalificeren.

CONCLUSIE

Een feitelijke bestuurder is iemand die bestuurshandelingen stelt binnen een onderneming zonder officieel als bestuurder benoemd te zijn, maar daardoor wel aansprakelijk kan worden gesteld voor bestuursfouten, net als een benoemde bestuurder. Om het risico op kwalificatie als feitelijke bestuurder te vermijden, kan een managementovereenkomst worden afgesloten, waarin de bevoegdheden van de manager worden beperkt en de onafhankelijkheid van de functie wordt ingeperkt, zodat de manager niet als feitelijke bestuurder wordt gezien. In deze overeenkomst kan de aansprakelijkheid als manager of dienstverlener eveneens contractueel worden beperkt.

Voetnoten

(1) Alexander SNYERS, “Managementovereenkomsten. Feitelijk bestuur uitgesloten ... Of toch niet?”, NjW 2024, afl. 502, 503-504.

(2) Cass. 22 oktober 2024, ECLI:BE:CASS:2024:ARR.20241022.2N.3