Zich voorbereiden op oorlog of anticiperen op het "meelmoment"?

Ik deel hier een eerste reflectie die gekenmerkt wordt door twijfels en scepsis. De Belgen zouden begin 2025 een brochure moeten ontvangen waarin wordt uitgelegd hoe ze zich kunnen voorbereiden op natuurrampen, energiecrises en, natuurlijk, oorlog. Er wordt onder andere geadviseerd om een radio op batterijen te hebben (wat me, in technologische nostalgie, doet denken aan de kristalontvanger van mijn grootouders) in een overlevingspakket.

Dit initiatief is niet onbelangrijk, vooral omdat soortgelijke documenten al zijn gepubliceerd in sommige Scandinavische landen en in Duitsland. In Duitsland worden bijvoorbeeld de mogelijke locaties van schuilplaatsen beschreven, zoals metrostations.

Eerlijk gezegd, als overtuigd pacifist, maar ook als reserveofficier, vind ik het moeilijk om te onderscheiden of het de bedoeling is een collectieve neurose te voeden of om zich voor te bereiden op een plausibele realiteit. De pacifisten van 1914 en 1939 waren immers naïef, en weinig mensen namen de expansionistische, totalitaire en genocidale dreigementen van Hitler, Mussolini en Franco serieus (waarvan de realiteit van de dictatuur zorgvuldig is uitgewist in het collectieve geheugen).

Het probleem bij het bedenken van rampscenario's is dat men vaak een vereenvoudigde lezing van gebeurtenissen uit het verleden projecteert om die toe te passen op een hedendaagse reflectie. Men moet ook vermijden een probleem te verwarren met de symptomen ervan, wat de drogreden "post hoc ergo propter hoc" illustreert, die erin bestaat een antecedent te verwarren met een oorzaak. In werkelijkheid zijn er minder oorzaak-gevolg-reeksen dan complexe gebeurtenissen die met elkaar verweven zijn en op elkaar botsen.

Dat gezegd hebbende, onze samenlevingen zijn inderdaad erg kwetsbaar. Binnen twee of drie dagen kan de voedselvoorziening van steden worden onderbroken, omdat de logistieke ketens 'just in time' werken. Onze hele samenleving is gebaseerd op elektriciteit, en een simpele stroomstoring kan de economie vernietigen, te beginnen met het geld, de laatste sociale band.

In werkelijkheid is het niet op een klassieke oorlog dat we ons moeten voorbereiden, maar op een energie- en dus logistieke oorlog, en niet te vergeten een desinformatieoorlog, die eerst individuen en vervolgens de gemeenschap verlamt in een paniekaanval. De symptomen van dit soort crisis zijn al waargenomen tijdens de Covid-pandemie.

Waar we bang voor moeten zijn, zoals een journalistenvriend (die ik dank) me vertelde, is wat hij het "meelmoment" noemt: een collectieve paniek die ertoe leidt dat mensen zich storten op elementaire middelen, waaronder meel.

Als dit scenario plausibel is, dan is dat waar we aan moeten werken. In militaire taal heet dat genie. Het is dan noodzakelijk om een civiele en logistieke dienst te herstellen, naar het voorbeeld van de passieve verdediging van 1939, waaraan mijn grootvader overigens heeft deelgenomen. Meer dan een overlevingspakket moeten we denken aan een systeem van rantsoenbonnen en winkelbescherming, met alle gevolgen van dien op medisch gebied.

Maar als de situatie nog ernstiger zou blijken te zijn, zou het herstel van een militaire dienst en dienstplicht overwogen moeten worden.

Daarom kan een overlevingspakket nuttig zijn, maar het is verre van voldoende. Een collectieve en gestructureerde voorbereiding is essentieel om deze uitdagingen aan te gaan.

En een laatste woord over meel: er bestaan meelmengsels (mixen) waaraan alleen water hoeft te worden toegevoegd. Dat is makkelijker als er geen eieren zijn. Maar het heeft geen zin zonder energie!