Vermogen verdelen om in de toekomst de fiscale factuur zo laag mogelijk te houden

We dromen er allemaal van dat onze overlevende echtgenoot of onze ervende kinderen zo weinig mogelijk successierechten moeten betalen, niet? Die belopen 30% als een Waalse of Brusselse overledene 500.000 € of meer nalaat. Het is dan ook niet meer dan normaal dat we “wat na ons komt”, voorbereiden en plannen.

Voor de overdracht van uw vermogen is het raadzaam om te overwegen om eigendom van een vastgoed, een aandelenportefeuille met beleggingen of participatie in een familiebedrijf te verdelen.

De bedoeling wat erfgoed betreft, is vaak dat u zo lang mogelijk van uw woning kunt genieten, huur van verhuurd onroerend goed kunt blijven innen, het bedrijf kunt blijven beheren en de dividenden kunt behouden, als het om familieparticipatie of een belegging gaat. De bedoeling op fiscaal vlak is dat de toekomstige factuur voor de erfgenamen tot het minimum wordt beperkt.

De verdeling van eigendom is een techniek waarbij blote eigendom wordt gescheiden van de opbrengst van het gebruik ervan, het vruchtgebruik. Het behoort volledig wettelijk tot de successieplanning. Over zo’n verdeling moet echter goed worden nagedacht, want niet alles is toegestaan om de doelstellingen op het vlak van erfgoed en fiscaliteit te halen. En hoewel verdeling van eigendom toegestaan is, kunnen sommige beslissingen onverstandig zijn.

Definities en kenmerken

De verdeling van eigendom (of gesplitste aankoop) steunt op het idee dat men een goed kan gebruiken, er de opbrengst van kan innen en erover kan beschikken. Als u het goed gebruikt en de opbrengst int, hebt u het vruchtgebruik. Als u over het goed beschikt, hebt u de blote eigendom. Het vruchtgebruik begint zodra het wordt gescheiden van de blote eigendom, en eindigt op het ogenblik dat de eigenaar overlijdt. Op dat ogenblik wordt de blote eigenaar opnieuw de volle eigenaar van het opgesplitste goed.

Het Burgerlijk Wetboek bepaalt dat grote werkzaamheden ten laste zijn van de blote eigenaar, terwijl de verantwoordelijkheid voor het onderhoud en behoud van het (roerende of onroerende) goed voor de vruchtgebruiker is. Voor een onroerend goed moet de blote eigenaar bijvoorbeeld slecht geïsoleerde ramen vervangen. De vruchtgebruiker daarentegen moet regelmatig de ramen lappen. Hij woont er of int de huurgelden, betaalt de onroerende voorheffing en geeft het kadastraal inkomen of de werkelijke inkomsten waarop hij wordt belast, aan. Wanneer de aandelen van een onderneming worden verdeeld, maakt de vruchtgebruiker doorgaans deel uit van de algemene vergadering, hij heeft er stemrecht en heeft recht op eventuele dividenden. De statuten kunnen wel van dat principe afwijken. Denk daar zeker over na wanneer u, vóór 2023, uw statuten aanpast aan het nieuwe Wetboek van vennootschappen en verenigingen.

De procedure: voor, tijdens en na het vruchtgebruik

Het vruchtgebruik van de blote eigendom van een roerend of onroerend goed scheiden is geen sinecure, want de gevolgen zijn duurzaam en soms zelfs onomkeerbaar. Bij elke fase van het proces moet u goed nadenken over wat u precies doet.

Vooraleer u tot de verdeling overgaat, moet u zich afvragen of deze operatie niet te veel risico’s inhoudt. Als u bijvoorbeeld de blote eigendom van uw buitenverblijf aan uw kinderen schenkt, maar hun financiële situatie is zo slecht dat ze persoonlijk failliet worden verklaard, dan zou het wel eens opgeslokt kunnen worden voor de terugbetaling van hun schulden. Als u, in andere omstandigheden, dit onroerende goed zou moeten kunnen verkopen om andere uitgaven aan te gaan, dan kunt u dat alleen doen met de goedkeuring van de nieuwe blote eigenaar.

Stel dat u het vruchtgebruik van de aandelen van uw werkvennootschap aan uw kinderen schenkt, maar dat u een geschil hebt met een van uw kinderen-beheerders. Aangezien u dit vruchtgebruik niet meer kunt intrekken, zou u zich in een conflictsituatie bevinden. De transacties van een beleggingsportefeuille tot slot zouden eveneens besproken en betwist kunnen worden.

Als de beslissing wordt genomen om een goed in verdeling van eigendom te kopen of een deel ervan af te staan, dan moet het vruchtgebruik correct geëvalueerd worden. Voor de overdracht van aandelen kan geëvalueerd worden door middel van een raming van de cash-flow en dividenden die verdeeld zouden kunnen worden; het is niet langer mogelijk om eenvoudigweg te bepalen dat het vruchtgebruik forfaitair overeenstemt met 80% van de totale waarde van een onroerend goed en de blote eigendom met de overige 20%. Het vruchtgebruik moet immers berekend worden volgens de leeftijd van de begunstigde (aan de hand van fiscale tabellen) en de huurwaarde van het onroerende goed: vaak is dat de brutohuur waarvan een percentage voor gebruikelijke kosten wordt afgetrokken.

De blote eigenaar moet de middelen hebben voor de verkrijging ervan

Zorg er ook voor dat de verkrijger van de blote eigendom van een onroerend goed voor deze verkrijging over de nodige middelen beschikt vooraleer deze blote eigendom betaald moet worden; anders zou de kwalificatie “gesplitste aankoop” door de belastingadministratie ter discussie gesteld kunnen worden en het onroerende goed zou bij het overlijden van de vruchtgebruiker in de nalatenschap terecht kunnen komen.

Om dat risico te voorkomen kunnen de ouders aan hun kinderen een schenking doen (om de aankoop van de blote eigendom te financieren). De registratie van de schenking is nog niet noodzakelijk, maar verdient zeker aanbeveling als het risico groot is dat de schenker binnen de drie jaar overlijdt. De kinderen die de blote eigendom krijgen, moeten kunnen bewijzen dat ze over de nodige middelen beschikten, fiscaal ingezetenen van het Waalse of Brusselse Gewest vóór de ondertekening van de verkoopovereenkomst, en fiscaal ingezetenen van het Vlaamse Gewest vóór de ondertekening van de authentieke akte.

Op het einde van het vruchtgebruik wordt de blote eigenaar automatisch de volle eigenaar van het verdeelde goed, zonder wat dan ook aan belastingen of rechten hoeven te betalen. In principe, want als de belastingadministratie oordeelt dat hij abnormaal veel voordeel haalt uit de operatie (bijvoorbeeld door buitensporige renovatiekosten), zal ze het niet nalaten hem te “dwars te zitten”. Dat is met name het geval voor de bedrijfsleiders ...

Gesplitste aankoop als een techniek voor herbelegging

Als een onderneming op de overdracht van een onroerend goed een meerwaarde realiseert, dan wordt die meerwaarde belast aan 20 tot 25%. De onderneming kan die belastingheffing echter in de tijd spreiden als ze het bedrag van de overdracht belegt in een of meer nieuwe activa, bijvoorbeeld vruchtgebruik. Dat is artikel 47 van het WIB (Wetboek van de inkomstenbelastingen).

Een onderneming kan dus het vruchtgebruik van een onroerend goed kopen en haar aandeel­houders, die natuurlijke personen zijn, verwerven dan de blote eigendom. Op het einde van het vruchtgebruik bezitten de aandeelhouders van rechtswege de volle eigendom van het onroerende goed. Hierbij moet er echter wel op gelet worden dat alle uitgaven die ten laste worden genomen, wel degelijk professioneel zijn in naleving van artikel 49 van het WIB.

Als niet alle uitgaven professioneel zijn, bestaat het risico dat ze bij een belastingcontrole verworpen worden. Maar er is nog meer: op het einde van het vruchtgebruik is het waarschijnlijk dat de belastingadministratie ergens genoteerd heeft staan dat ze moet controleren of de blote eigenaars al dan niet een abnormaal voordeel hebben genoten. Als de blote eigenaars bestuurder zijn van de onderneming, bestaat het risico dat het voordeel dat ze hebben genoten, wordt gezien als een beroepsinkomen, dat zwaar wordt belast. Als ze geen bestuurder zijn van de onderneming, zal de belastingadministratie soms proberen te doen gelden dat ze een abnormaal voordeel hebben genoten, en dus de aftrek van de kosten i.v.m. dit vruchtgebruik verwerpen.

Bij wijze van conclusie

De verdeling van eigendom (of gesplitste aankoop) van een roerend of onroerend goed maakt deel uit van de mogelijkheden inzake fiscale planning, voor natuurlijke personen en ondernemingen. De techniek biedt oplossingen om de belastingdruk ten gevolge van een overlijden te controleren en te verminderen. Hij is echter niet zonder risico’s, maar met een goede voorbereiding kunnen die worden ingeschat en begrepen en soms zelfs vermeden.