Noodliquiditeitssteun (ELA) in België: een essentieel instrument in de gereedschapskist van de NBB

De opflakkering van de inflatie in de afgelopen jaren heeft het belang van het monetair beleid en de cruciale rol van centrale banken bij het waarborgen van de prijsstabiliteit onderstreept. Hoewel deze kerntaak van centrale banken algemeen bekend is bij het publiek, is hun rol als ‘kredietgever in laatste instantie (lender of last resort)’ minder bekend. In de Europese context houdt dat in dat ze noodliquiditeitssteun (emergency liquidity assistance – ELA) verlenen aan solvabele financiële instellingen die tijdelijk met liquiditeitsproblemen kampen.

ELA in de context van het Eurosysteem

In het eurogebied worden de monetairbeleidsbeslissingen centraal genomen door de Raad van Bestuur van de Europese Centrale Bank (ECB), maar de verstrekking van noodliquiditeiten is een nationale bevoegdheid. Elke nationale centrale bank (NCB) in het Eurosysteem kan dus zelf beslissen om al dan niet ELA te verstrekken. Omdat dit steunmechanisme de uitgifte van centralebankgeld inhoudt, speelt de ECB ook een rol. Ze moet er meer bepaald voor zorgen dat de noodliquiditeitssteun van een NCB niet in strijd is met haar monetairbeleidskoers en evenmin in strijd is met de basisregels, zoals het verbod op monetaire financiering. De modaliteiten van de wisselwerking tussen de ECB en de NCB's bij de verstrekking van ELA zijn vastgelegd in een specifiek, publiek beschikbare overeenkomst.

Gevolgen van de grote financiële crisis

ELA trad in Europa op de voorgrond tijdens de grote financiële crisis in 2008 en speelde een cruciale rol bij het veiligstellen van de stabiliteit van de Europese financiële sector. Als reactie op de grote financiële crisis voerden regeringen en regelgevende instanties een reeks hervormingen door om het toezicht op en de stabiliteit van de financiële sector te verbeteren. De crisis leidde ook tot de reorganisatie van de toezichtsarchitectuur in Europa, met de oprichting van het gemeenschappelijk toezichtsmechanisme (Single Supervisory Mechanism - SSM) en het gemeenschappelijk afwikkelingsmechanisme (Single Resolution Mechanism - SRM). Deze hervormingen hadden en hebben gevolgen voor de manier waarop tijdens periodes van stress noodbijstand wordt verleend aan financiële instellingen.

Evenwicht tussen transparantie en confidentialiteit

Hoewel centrale banken al sinds hun ontstaan hebben opgetreden als kredietgever in laatste instantie, is er weinig informatie beschikbaar over hun interventies op dit vlak. NCB's zijn terughoudend om informatie vrij te geven over de verstrekking van noodliquiditeiten omdat ze het zogenaamde ‘morele risico’ (‘moral hazard’) willen voorkomen. De zekerheid van een direct beschikbaar vangnet zou instellingen namelijk kunnen aanzetten om af te wijken van een voorzichtig liquiditeitsbeheer en buitensporig te vertrouwen op noodliquiditeiten als vangnet in periodes van financiële nood.

Een grotere transparantie moet dan ook zorgvuldig worden afgewogen tegen de beroepsgeheimplicht van de Nationale Bank van België (NBB) en de risico’s voor de financiële stabiliteit en het morele risico.

Geen permanente faciliteit

De NBB overweegt de verstrekking van noodliquiditeiten enkel in uitzonderlijke omstandigheden en zonder voorafgaande verplichting, wanneer ze oordeelt dat de liquiditeitsproblemen van een instelling de financiële stabiliteit in gevaar kunnen brengen. ELA is per definitie geen permanente faciliteit, aangezien dat het morele risico binnen financiële instellingen aanzienlijk zou vergroten. Door het discretionaire karakter van ELA draagt de NBB de risico's ervan en neemt ze de winst of het verlies op in haar balans. Om deze risico's te beperken, wordt voor de financiering een boeterente in rekening gebracht, naast de eis van voldoende onderpand.

ELA in België

Het is algemeen bekend dat de NBB ELA heeft verstrekt aan Dexia en Fortis tijdens en na de grote financiële crisis, ondertussen ruim tien jaar geleden. Ondanks de geheimhoudingsplicht van de NBB is meer transparantie over deze gevallen van ELA gerechtvaardigd.

Voortzetting van het werk

De verstrekking van noodliquiditeiten is een essentieel onderdeel van het instrumentarium van een centrale bank. In een veranderende macrofinanciële en institutionele context blijft de NBB haar kader voor de reactie op crisissen versterken, in samenwerking met alle relevante belanghebbenden, met inbegrip van haar algemene kader voor de verstrekking van noodliquiditeiten.

Lees het artikel

De hoofdopdracht van centrale banken is de monetairbeleidsvoering, maar in dit artikel komt een van hun minder bekende taken aan bod, namelijk die van ‘kredietgever in laatste instantie’ (‘lender of last resort’) en het verschaffen van centralebankgeld aan financiële instellingen met tijdelijke liquiditeitsproblemen. Daarvoor maakt de centrale bank gebruik van noodliquiditeitssteun (emergency liquidity assistance – ELA). In dit artikel wordt toegelicht hoe ELA in de Nationale Bank van België (NBB) is georganiseerd en welke ervaring de NBB heeft met het verschaffen van ELA tijdens en na de grote financiële crisis.