Ingrijpende bijkomende investeringen en structurele wijzingen zijn vereist voor klimaatneutraliteit in België

Met de huidige of geplande investeringen zal geen klimaatneutraliteit worden bereikt in 2050. De bijkomende investeringen die nodig zijn voor de transitie naar klimaatneutraliteit variëren sterk afhankelijk van het transitiescenario: ten opzichte van de bestaande situatie kunnen ze in scenario's die voornamelijk steunen op technologische oplossingen oplopen tot 25 miljard euro per jaar (4,3% van het bbp). Ook kunnen ze dicht bij 0 liggen in scenario's die, naast technologische ontwikkelingen, structurele veranderingen voorzien in de manier waarop we wonen en ons verplaatsen. In alle gevallen verandert het type investeringen sterk in vergelijking met de bestaande situatie. Er zijn dus beleidskeuzes nodig. Dat zijn de resultaten van een gezamenlijke studie van de Studiecommissie voor overheidsinvesteringen (SCOI) en de FOD Volksgezondheid.

Om tot deze resultaten te komen, hebben de experts van de SCOI en de FOD Volksgezondheid de klimaatneutraliteitsscenario's in België van verschillende experts opgelijst en vergeleken, en hun diverse maatschappelijke gevolgen in kaart gebracht. Vervolgens hebben ze een raming gemaakt van hun investeringsuitgaven en terugkerende uitgaven, waarbij ze zich toespitsten op drie belangrijke sectoren: gebouwen, transport en energie. Voor de industriesector maakt het rapport gebruik van de investeringsramingen uit bestaande studies. Samen zijn deze vier sectoren verantwoordelijk voor 90% van de broeikasgasuitstoot in België.

Gebouwen: investeringen in energierenovatie moeten noodgedwongen toenemen

De uitgaven voor het renoveren van bestaande gebouwen en de decarbonisatie van nieuwe gebouwen nemen in alle scenario's aanzienlijk toe, tussen de 7 en 10 miljard euro per jaar. In scenario's die uitgaan van een verdichting van de woningbouw, met andere woorden een vermindering van de constructie van nieuwe gebouwen, zullen de investeringen in nieuwe constructies ook dalen ten opzichte van de huidige niveaus.

Transport: de analyse toont tegenstrijdige resultaten

Scenario's die voornamelijk gebaseerd zijn op technologische ontwikkelingen (voornamelijk elektrificatie van voertuigen) leiden tot investeringen die tot 14 miljard euro per jaar hoger liggen dan de bestaande situatie in de sector. Omgekeerd leiden scenario's die grotendeels berusten op een daling van de verplaatsingen, een modal shift (gebruik van andere, milieuvriendelijkere vervoermiddelen) of carpoolen tot een vermindering van het wagenpark en van de totale investeringen in de sector, met maximaal 1 miljard euro per jaar in vergelijking met de bestaande situatie, ondanks een toename van de investeringen in het openbaar vervoer.

Energie: de benodigde investeringen nemen toe in alle scenario's

De toename van de investeringen in de energiesector houdt verband met de stijgende vraag naar elektriciteit, de verschuiving in de energiemix naar koolstofarme bronnen en de noodzakelijke ontwikkeling van netwerken en het beheer van intermitterende productie. Dit komt neer op een gemiddelde jaarlijkse toename tussen 3 en 8 miljard ten opzichte van de situatie in 2024. Opmerkelijk: het gaat hier om een drie- tot zevenvoudige toename.

Industrie: beperkte bijkomende investeringen, maar gedragen door een klein aantal actoren

Voor de industriesector gebruikt het rapport investeringsramingen uit bestaande studies: ze situeren zich tussen 0,4 en 1,6 miljard euro per jaar. Hoewel deze investeringsniveaus laag kunnen lijken in vergelijking met andere sectoren, moet worden benadrukt dat ze gedragen worden door een klein aantal ondernemingen.

De terugkerende uitgaven dalen in alle scenario's

De terugkerende uitgaven, die grotendeels gekoppeld zijn aan de energiefactuur, dalen geleidelijk in alle scenario's. In feite verminderen veel decarbonisatiehefbomen de energievraag zodanig dat, zelfs als de prijs van uitstoot reducerende energiebronnen over het algemeen hoger is dan die van fossiele brandstoffen, de energiefactuur daalt.

De rol van de overheid: een onderwerp voor toekomstige studies

De investeringen in deze analyse omvatten zowel publieke als private investeringen. De omvang en vorm van overheidsinterventie om deze investeringen te ondersteunen, vormt het onderwerp van toekomstig onderzoek.