De AI Act: welke gevolgen voor de accountantsberoep vanaf 2 augustus 2025?

De Verordening (EU) 2024/1689, beter bekend als de AI Act, aangenomen op 12 juli 2024, vormt het eerste horizontale wetgevingskader inzake artificiële intelligentie. De toepassing verloopt gefaseerd: na het verbod op bepaalde praktijken sinds februari 2025, markeert 2 augustus 2025 een belangrijke stap met de inwerkingtreding van de verplichtingen voor general purpose AI-modellen (GPAI) en de opstart van het Europese en nationale governancekader.

Deze mijlpaal heeft een verschillend effect op grote ondernemingen, zelfstandigen en vrije beroepen, én op de accountantskantoren, die zich op het kruispunt bevinden tussen regelgeving en begeleiding van hun cliënten.

1. Kernprincipes van de AI Act

De verordening steunt op een risicogebaseerde aanpak:

• Verboden praktijken (art. 5): o.a. sociale scoring en emotieherkenning op de werkvloer.
• Hoog-risico systemen (bijlage III): toepassingen in werving, onderwijs, kredietverlening of verzekeringen.
• General purpose AI (GPAI): grote taalmodellen of multimodale generatoren die breed ingezet worden.
• AI-geletterdheid: gebruikers moeten voldoende kennis verwerven om menselijke supervisie te garanderen.

2. Nieuwigheden vanaf 2 augustus 2025

• Verplichtingen voor GPAI: technische documentatie, transparantie over trainingsdata, naleving auteursrecht.
• Gedragscode GPAI: goedgekeurd door het AI Office als referentie voor conformiteit.
• Governance: versterking van het AI Office, de AI Board en de nationale toezichthouders.

3. Gedifferentieerde impact

A. Grote ondernemingen

• Due diligence t.a.v. hun leveranciers van GPAI.
• Vooruitlopen op hoog-risico toepassingen (krediet, HR, verzekeringen).
• Voorbeeld: een bank die een scoringsalgoritme inzet, moet vanaf 2026 een risicobeheersysteem, menselijke controle en registratie bij de EU voorzien.

B. Zelfstandigen en vrije beroepen

• Indirecte impact: gebruik van standaardsoftware met AI-componenten.
• Plicht tot waakzaamheid: nagaan of de software conform is en geen verboden functies bevat.
• Voorbeeld: een arts die een AI-assistent gebruikt voor brieven, moet enkel toezien op de documentatie van de leverancier en menselijke supervisie behouden.

C. Accountantskantoren en accountants

Hun positie is dubbel:

Als gebruiker van AI

• Beperkt gebruik (factuurherkenning, dossierbeheer, correspondentie).
• Verplichting tot AI-geletterdheid en menselijke supervisie.

Als raadgever

• Cliënten begeleiden, vooral bij hoog-risico toepassingen.
• Aanpassing van de opdrachtbrief om:
• het gebruik van AI door het kantoor (en de bijbehorende verantwoordelijkheid) te verduidelijken;
• het advies inzake AI-conformiteit bij cliënten expliciet op te nemen.

4. Vergelijkende voorbeelden

• Grote onderneming: een financiële instelling met kredietscoring → uitgebreide verplichtingen vanaf 2026.
• Zelfstandige: een advocaat die AI gebruikt voor tekstvoorstellen → beperkte impact, mits controle van de leverancier.
• Accountantskantoor: implementatie van een AI-chatbot voor fiscale vragen → documentatie en transparantie vereisen, en aanpassing van de opdrachtbrief.

5. Samenvattende tabel

6. Aanbevelingen

1. Audit van huidig AI-gebruik bij kantoor en cliënten.
2. Opleidingsplan rond AI-geletterdheid.
3. Documentatie opvragen bij softwareleveranciers.
4. Opdrachtbrieven aanpassen met een AI-clausule.
5. Cliënten voorbereiden die in de hoog-risico categorie vallen.

Conclusie

De 2e augustus 2025 is een belangrijk signaal. Grote ondernemingen worden direct getroffen, zelfstandigen veel minder, maar accountantskantoren moeten hun rol als gebruiker én raadgever ernstig nemen.

Het Orde van Erkend Boekhouders en Erkend Fiscalisten van België (OECCBB) zal de beroepsgroep ondersteunen via haar AI-initiatief, om de implementatie te vergemakkelijken en de relatie met cliënten te versterken.