Het aanvullend pensioen voor zelfstandigen (VAPZ) in 2024, een voordelig pensioenspaarinstrument voor zelfstandigen in België

Het VAPZ, of vrij aanvullend pensioen voor zelfstandigen, is een verzekering die zelfstandigen toelaat om een extra pensioenkapitaal op te bouwen, terwijl ze genieten van fiscale en sociale voordelen. In 2024 blijft het VAPZ een interessante oplossing voor zelfstandigen die hun pensioen willen optimaliseren en hun belastingen willen verminderen.

Waarvoor dient het VAPZ?

Het VAPZ dient om het wettelijk pensioen van zelfstandigen aan te vullen, dat vaak onvoldoende is om hun levensstandaard te behouden na hun stopzetting van activiteit. Het gemiddelde pensioen van zelfstandigen in België bedraagt 1 200 euro per maand, tegenover 1 800 euro voor werknemers en 3 000 euro voor ambtenaren.

Door een VAPZ af te sluiten, kunnen zelfstandigen een deel van hun beroepsinkomsten sparen, binnen de grens van een jaarlijks plafond, en een pensioenkapitaal opbouwen dat hen zal worden uitgekeerd bij hun pensionering, onder de vorm van een rente of een kapitaal.

Het VAPZ biedt ook het voordeel om de fiscale en sociale lasten van zelfstandigen te verminderen, aangezien de gestorte premies aftrekbaar zijn van de belastingen en de sociale bijdragen. Zo kunnen zelfstandigen tot 70% van het gespaarde bedrag recupereren dankzij deze aftrekkenhttps://www.securex.be/nl/zelfstandig-zijn/aanvullende-pensioenen/vapz.

Hoe werkt het VAPZ?

Het VAPZ is een levensverzekering van de tweede pijler van het aanvullend pensioen, die bestemd is voor zelfstandigen in hoofd- of bijberoep, alsook voor meewerkende echtgenoten en zelfstandige helpers.

Om een VAPZ af te sluiten, moet men zich wenden tot een erkende verzekeringsmaatschappij, die een contract zal voorstellen dat aangepast is aan het profiel en de behoeften van de zelfstandige. Er bestaan twee soorten VAPZ: het gewone VAPZ en het sociale VAPZ.

• Het gewone VAPZ is de eenvoudigste en meest voorkomende formule. Het garandeert een minimumrente op het gespaarde kapitaal, alsook eventuele winstdeelnames, in functie van de resultaten van de verzekeringsmaatschappij. Het biedt ook de mogelijkheid om te kiezen tussen een dekking in geval van overlijden of invaliditeit, of een gemengde dekking die beide combineert.
• Het sociale VAPZ is een meer volledige formule, die dezelfde garanties biedt als het gewone VAPZ, maar die bovendien sociale prestaties voorziet in geval van ziekte, ongeval, arbeidsongeschiktheid, of moederschap. Het vereist echter om minstens 10% van de premies te besteden aan deze sociale prestaties, wat het pensioenkapitaal evenredig vermindert.

De keuze tussen het gewone VAPZ en het sociale VAPZ hangt af van de noden en de voorkeuren van de zelfstandige. Men moet echter weten dat het sociale VAPZ toelaat om te genieten van een hoger plafond van fiscale aftrek dan het gewone VAPZ.

Wie betaalt het VAPZ voor wie?

Het VAPZ is een individueel contract, dat wordt afgesloten en betaald door de zelfstandige zelf, op zijn eigen beroepsinkomsten. Er is geen tussenkomst van de werkgever of de vennootschap, in tegenstelling tot andere vormen van aanvullend pensioen, zoals de individuele pensioentoezegging (IPT) of het pensioenplan van de onderneming (PPO).

De zelfstandige kan zelf het bedrag en de periodiciteit van zijn stortingen kiezen, binnen de grens van het jaarlijks plafond. Hij kan ook zijn stortingen op elk moment wijzigen of onderbreken, zonder boete. Hij kan ook een voorschot vragen op zijn pensioenkapitaal, om een vastgoedproject te financieren.

Het VAPZ is een contract op lange termijn, dat loopt tot de wettelijke pensioenleeftijd, die momenteel 66 jaar is, en die naar 67 jaar zal gaan in 2030. Op dat moment zal de zelfstandige zijn pensioenkapitaal kunnen recupereren, onder de vorm van een rente of een kapitaal, na aftrek van een voordelige belasting.

Wat zijn de limieten en de plafonds van het VAPZ?

Het VAPZ is een voordelig spaarpensioen, maar dat houdt ook bepaalde limieten en verplichtingen in, die men moet kennen alvorens te onderschrijven.

• Het VAPZ is een contract op lange termijn, dat niet kan worden opgezegd voor de wettelijke pensioenleeftijd, behalve in geval van overlijden, invaliditeit, of stopzetting van activiteit. Als de zelfstandige zijn pensioenkapitaal wil recupereren voor de vervaldag, zal hij boetes en bijkomende belastingen moeten betalen.
• Het VAPZ is een contract dat verbonden is aan de beroepsinkomsten van de zelfstandige, die voldoende en regelmatig moeten zijn om te kunnen sparen. Als de zelfstandige zijn inkomsten ziet dalen of stoppen, zal hij zijn stortingen moeten aanpassen of stopzetten, wat zijn pensioenkapitaal zal verminderen.
• Het VAPZ is een contract dat onderworpen is aan een plafond van fiscale aftrek, dat het bedrag beperkt dat de zelfstandige kan sparen en aftrekken elk jaar. Als de zelfstandige meer wil sparen, zal hij moeten gebruik maken van andere spaarpensioenformules, zoals het individueel pensioensparen of het langetermijnsparen.
• Het VAPZ is een contract dat een belasting bij de uitkering inhoudt, die het pensioenkapitaal dat de zelfstandige ontvangt, vermindert. Deze belasting is voordelig in vergelijking met andere spaarvormen, maar is niet nul. Ze hangt af van de uitkeringswijze die de zelfstandige kiest, rente of kapitaal, en van zijn leeftijd op het moment van de uitkering.

Hoe is het VAPZ aftrekbaar?

Het VAPZ biedt een belangrijk fiscaal voordeel, aangezien de gestorte premies aftrekbaar zijn van de belastbare inkomsten van de zelfstandige, op voorwaarde dat ze het jaarlijks plafond niet overschrijden en voor zover de aangeslotene de verschuldigde bijdragen voor het sociaal statuut van de zelfstandigen die tijdens het betrokken jaar opeisbaar zijn geworden, effectief en volledig tijdens datzelfde jaar heeft betaald. Dit plafond wordt berekend in functie van de netto belastbare beroepsinkomsten van de zelfstandige, met een minimum en een maximum.

• Voor het gewone VAPZ is het plafond 8,17% van de netto belastbare beroepsinkomsten, met een minimum van 1 768,46 euro en een maximum van 3 859,40 euro in 2024.
• Voor het sociale VAPZ is het plafond 9,40% van de netto belastbare beroepsinkomsten, met een minimum van 2 032,29 euro en een maximum van 4 440,46 euro in 2024.

De fiscale aftrek van het VAPZ gebeurt aan de marginale aanslagvoet van de zelfstandige, die kan oplopen tot 50% voor de hoogste inkomens. Hoe meer de zelfstandige verdient en spaart, hoe meer hij zijn belastingen vermindert.

Het VAPZ laat ook toe om de sociale bijdragen van de zelfstandige te verminderen, aangezien het basisbedrag voor hun berekening vermindert met het bedrag van de gestorte premies. De sociale bijdragen vertegenwoordigen ongeveer 20% van de beroepsinkomsten van de zelfstandige.

In totaal laat het VAPZ dus toe om tot 70% van het gespaarde bedrag te recupereren, dankzij de fiscale aftrek en de vermindering van de sociale bijdragen.

Hoe wordt het pensioenkapitaal van het VAPZ belast?

De belasting van het pensioenkapitaal van het VAPZ hangt af van de uitkeringswijze die de zelfstandige kiest, rente of kapitaal, en van zijn leeftijd op het moment van de uitkering.

• Als de zelfstandige kiest voor een levenslange rente, wordt hij belast op het jaarlijkse bedrag van de rente, in het kader van de personenbelasting. Het belastingtarief hangt af van de schijf waarin de zelfstandige zich bevindt, en kan oplopen tot 50% (+ opdeciemen) voor de hoogste inkomens. Hij moet ook sociale bijdragen van 3,55% betalen op de rente.
• Als de zelfstandige kiest voor een eenmalig kapitaal, wordt hij belast op het totale bedrag van het kapitaal, in het kader van de verzekeringstaks. Het belastingtarief hangt af van de leeftijd van de zelfstandige op het moment van de uitkering, en van het type VAPZ dat hij heeft afgesloten. Hij moet ook sociale bijdragen van 3,55% betalen op het kapitaal.

Hier is een overzichtstabel van de belastingtarieven van het pensioenkapitaal van het VAPZ, volgens de leeftijd en het type VAPZ:

Wat is een voorbeeld van VAPZ?

Om het functioneren en de voordelen van het VAPZ te illustreren, nemen we het voorbeeld van een zelfstandige die 50.000 euro per jaar verdient, en die beslist om een gewoon VAPZ af te sluiten op 40-jarige leeftijd, door elk jaar het maximumbedrag te storten, tot zijn pensioen op 66-jarige leeftijd.

• Het jaarlijkse bedrag van zijn VAPZ is 8,17% van zijn netto belastbare beroepsinkomsten, ofwel 3.859,40 euro in 2024. Dit bedrag is aftrekbaar van zijn belastbare inkomsten, waardoor hij zijn belasting met 1 929,70 euro (50% van 3.859,40 euro) (+ opdeciemen) en zijn sociale bijdrage met 771,88 euro (20% van 3 859,40 euro) vermindert. Hij recupereert dus 2.701,58 euro op het gespaarde bedrag, ofwel 70%.
• Het opgebouwde pensioenkapitaal van zijn VAPZ bedraagt 197.462,80 euro op 66-jarige leeftijd, uitgaande van een gemiddeld jaarlijks rendement van 2%. Dit kapitaal is onderworpen aan een belasting van 10%, ofwel 19.746,28 euro, en aan een sociale bijdrage van 3,55%, ofwel 7.009,73 euro. Hij ontvangt dus 170.706,79 euro netto, ofwel 86,5% van het bruto kapitaal.
• De netto winst van zijn VAPZ bedraagt 170.706,79 euro - (3.859,40 euro x 26 jaar) = 67.798,59 euro, ofwel een netto rendement van 4,5% per jaar.
  
  

We zien dus dat het VAPZ de zelfstandige toelaat om een aanzienlijk pensioenkapitaal op te bouwen, terwijl hij geniet van een voordelige fiscaliteit, zowel bij de inleg als bij de uitkering. Het VAPZ is dus een interessant spaarpensioen voor zelfstandigen in België, dat hen toelaat om hun pensioen voor te bereiden en hun belastingen te verminderen.​​