Rapport over "Belgisch federalisme in cijfers" : analyse van de openbare tewerkstelling

Dit rapport, opgesteld door Jean Hindriks en Alexandre Lamfalussy, biedt een rigoureuze en actuele analyse van de openbare tewerkstelling in België. Op basis van gegevens van de RSZ over de periode 2015-2023 onderzoekt het de verdeling, evolutie en regionale verschillen van openbare banen, gemeten in voltijdsequivalenten (VTE). Het rapport omvat ook een uitgebreide analyse van de sectoren gezondheidszorg en maatschappelijk werk en vergelijkt de openbare uitgaven in België met die van buurlanden.

Definitie en meting van openbare tewerkstelling

Wat is een openbare baan?

De analyse is gebaseerd op administratieve gegevens van de RSZ, die betrekking hebben op:

• Federale, gemeenschaps-, gewestelijke, provinciale en lokale overheden.
• Overheidsbedrijven (TEC, NMBS, RTBF, enz.) en instellingen van openbaar nut.
• Sterk gesubsidieerde sectoren zoals onderwijs, gezondheidszorg en maatschappelijk werk.

Hoe wordt dit gemeten?

In tegenstelling tot de NBB, die openbare tewerkstelling in aantallen meet, biedt de meting in VTE een realistischer beeld van deeltijdswerk (60 % in de publieke sector versus 45 % in de private sector).

Verdeling en evolutie van de openbare tewerkstelling

Hoofdgegevens

In 2022 telde België:

• 962.831 VTE in de strikte publieke sector, verdeeld als volgt:
  • 50 % op gemeenschaps- en gewestniveau.
  • 30 % op lokaal bestuursniveau.
  • 20 % op federaal niveau.
• 1.382.675 VTE in de brede publieke sector, inclusief gezondheidszorg en maatschappelijk werk.

Tussen 2017 en 2022:

• Nam de openbare tewerkstelling toe met 4,9 %, met verschillen zoals:
  • -2,8 % op federaal niveau.
  • +6,8 % in de deelstaten, waaronder:
  • +21,7 % in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
  • +9,1 % in Wallonië.
  • +8,8 % in Vlaanderen.

Vergelijking met de private sector

Tussen 2015 en 2023:

• Steeg de strikte publieke sector met 5,4 %.
• Steeg de private sector met 10 %.
• Namen de zelfstandigen toe met 20 %.

Regionale verschillen

Dichtheid van openbare tewerkstelling

• Wallonië: 11,1 openbare banen per 100 inwoners.
• Vlaanderen: 10,4 per 100 inwoners.
• Brussel: 7,7 per 100 inwoners.

Aandeel in de totale tewerkstelling

• België: 22 % van de banen zijn openbaar.
• Vlaanderen: 17,34 %, met geringe verschillen tussen provincies.
• Wallonië: 27 %, met variaties:
  • 18 % in Waals-Brabant.
  • 31,72 % in de provincie Luxemburg.
• Brussel: 33 %, door het lage niveau van private tewerkstelling en de concentratie van openbare instellingen.

Overheidsuitgaven en rationalisatie

Internationale vergelijking

In 2022 vertegenwoordigen de Belgische overheidsuitgaven 54,6 % van het BBP, tegenover 49,4 % gemiddeld in de EU-27. Per inwoner geeft België:

• 1.697 € meer uit dan Frankrijk.
• 3.072 € meer uit dan Duitsland.

Noodzaak tot rationalisatie

• Sectoren zoals gezondheidszorg en onderwijs kampen met tekorten en bieden weinig ruimte voor besparingen.

• Lokale besturen, goed voor een derde van de openbare banen, kunnen door herstructurering en integratie schaalvoordelen realiseren.

Conclusie

De openbare tewerkstelling in België is ongelijk geëvolueerd tussen regio’s en sectoren en groeit trager dan de private sector. Gezien de financiële druk op de overheidsfinanciën is het essentieel om lokale besturen te rationaliseren, terwijl de efficiëntie van essentiële sectoren zoals onderwijs en gezondheidszorg wordt gewaarborgd. Dit zal de uitgaven beheersen en tegelijkertijd voldoen aan de behoeften van de bevolking.